قوانین کلی حفظ صحّت نفس انسانی و قواعد کلی علاج نفس انسانی:
کسانی که می خواهند به تهذیب نفس بپردازند و پا به میدان جهاد نفس بگذارند باید تحت نظر یک استاد اخلاق که علماً و عملاً دوره های تهذیب نفس را طی کرده و در اصلاح نفوس به تخصص رسیده، یک سری از قوانین و قواعد را با برنامه منظم و دقیق رعایت کنند تا به نتیجه مطلوب برسند. همه قوانین و قواعد و برنامه ها تحت دوازده قانون و قاعده قرار می گیرند که بنا بر نظر اساتید اخلاق اگر کسی این دوازده اصل را مد نظر قرار دهد و بر روی آنها مشارطه، مواظبه، محاسبه و معاتبه نماید، هم صحت نفس را حفظ خواهد کرد و همچنین اگر بیماری نفسانی داشته باشد آن را علاج خواهد نمود. این دوازده اصل که کلیات جهاد نفس هستند عبارتند از:
1- اجتناب از اشرار
2- انس با اخیار
3- انس با ابرار
4- اجتناب از اراذل
5- احتراز از شرور
6- اکتساب خیرات
7- اکتساب فضائل
8- احتراز از رذائل
9- اعراض از مهیّجات نفس
10- اعراض از مهیّجات غیر
11- اهتمام به مرغّبات نفس
12- اهتمام به مرغّبات غیر
توضیحات:
الف) اشرار و اراذل و اخیار و ابرار از بیرون انسان هستند و شرور و رذائل و خیرات و فضائل از درون انسان هستند.
ب) اشرار همان همان اعداء الله علی الخصوص اعداء آل محمد هستند. اراذل، پیروان و دوستداران اعداء الله هستند (به عبارتی اشیاع اعداء الله). اخیار همان اولیاء الله علی الخصوص آل محمد صلی الله علیه و آله هستند و ابرار انصار اولیاء الله هستند. لذا اشرار خاص تر از اراذل هستند و اخیار خاص تر از ابرار هستند.
ج) شرور، جهل و جنود جهل هستند و رذائل زیر مجموعه های جهل و جنود جهل هستند. خیرات، عقل و جنود عقل هستند و فضائل، زیر مجموعه های عقل و جنود عقل هستند.
د) مهیّجات نفس چیزهایی هستند که از طرف نفس، انسان را تهییج می کنند و به فساد و تباهی می کشانند و مرغّبات نفس چیزهایی هستند که از طرف نفس، انسان را ترغیب به اصلاح می کنند. مهیّجات غیر، چیزهایی هستند که از طرف دیگران، انسان را تهییج کرده و به فساد و تباهی می کشانند و مرغّبات غیر، چیزهایی هستند که از طرف دیگران، انسان را ترغیب کرده و به اصلاح می کشانند.
مهیّجات نفس بسیارند از جمله مهیّجات شنیداری، دیداری، خوردنی، آشامیدنی و ... مثلاً دیدن خیلی از صحنه ها و دیدن ماشین های لوکس و اشرافی و بسیاری دیگر از چیزها مهیّج هستند و انسان نباید به نفس اجازه دهد که خودسر باشد و به دنبال دیدن یا شنیدن و سایر مهیّجات برود زیرا اینها انسان را تهییج می کنند. گاهی دیگران اینها را به رخ انسان کشیده و در جلو چشم انسان نقش و نگار می دهند و انسان را تهییج کرده و به دنیاگرایی تشویق می کنند. مرغّبات هم همین هستند. گاهی دیدن مثلاً حرم اهلبیت، شنیدن نغمات الهی و ... می توانند انسان را به طرف اصلاح و تهذیب، ترغیب کنند و گاهی دیگران، انسان را ترغیب به اصلاح و تهذیب می کنند.
مهیّجات و مرغّبات گاهی به قوّه شهویه بر می گردند و گاهی به قوّه غضبیه و گاهی به قوّه وهمیه.
جمع بندی:
در هر حال کسی که این دوازده اصل را تحت نظر یک استاد رعایت نکند اگر تمام عالم جمع شدند و گفتند فلانی مهذّب است چنین چیزی قابل قبول نیست. و قطعاً بدون استاد هم نمی توان در این اصول به موفقیت رسید. بزرگان فرموده اندک خودرو، مهذّب نمی توان شد.
[ سه شنبه 94/12/11 ] [ 11:40 صبح ] [ فتیان ]
